Gisteravond kreeg ik na afloop van een ‘Excelleersessie’ voor Excellente Bedrijfsartsen van Immediator over Werkstress een ‘goody’ mee: een handzaam mapje met post-its. Op de voorkant staat: ‘manage stress’. Die had ik gedachteloos uit mijn tas gehaald en op mijn bureau gelegd.

Ik kijk haar aan. Een gepassioneerde 62 jarige docent schei- en natuurkunde die ik al geruime tijd begeleid in verband met haar verzuim als gevolg van ernstige medische problemen – enige jaren geleden kwaadaardige tumor van de galwegen, zeer uitgebreid geopereerd, daarna alle denkbare complicaties. In november vorig jaar werd zij vanwege een complicatie opnieuw geopereerd en, heel eerlijk, ik dacht dat zij het niet meer zou gaan redden. Na de operatie is zij heel ziek geweest: kon nauwelijks meer op haar benen staan, is vele kilo’s afgevallen.

En nu zit ze tegenover me, goed verzorgd, een prachtig mens. Ze heeft weer “een klasje opgepakt” en ondersteunt daarnaast haar collega’s met het maken van toetsen, het bedenken van nieuwe ideeën voor het lesgeven, surveilleren tijdens toetsen en examens. “Het stelt nog niks voor hoor,” zegt ze vergoelijkend en met een scheve glimlach. Maar ze heeft weer lichtjes in haar ogen….en is het dus niet eens met de stelling ‘manage stress’.

Ik vraag haar om uit te leggen waarom het volgens haar niet klopt. “Stress moet je niet managen, stress moet je laten. Dingen gebeuren nou eenmaal. In de klas ook. Je kan je er druk om maken en boos worden, maar dat helpt allemaal niks. Je kunt beter positief blijven.”

Ik geef haar gelijk. Wat ik in mijn spreekuren zie is dat mensen boos worden als zij in toenemende mate stress ervaren. Zij gaan er vervolgens tegen vechten, waardoor zij nog meer stress ervaren. Wat ik hier bedoel met het begrip ‘stress’ is de feitelijke reactie van het lichaam op omstandigheden die zwaar en veeleisend zijn en die je soms boven het hoofd kunnen groeien.

Nou denk ik dat het essentieel is dat men die reactie van het lichaam op die omstandigheden accepteert en zelfs positief waardeert. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat het niet de stress is die slecht is voor je gezondheid, maar hoe je over stress denkt![1] Vervolgens kun je dan natuurlijk wel aan de slag met de zaken die de stress in je lichaam veroorzaken en ervoor proberen te zorgen dat er een goede balans is tussen de positieve en de negatieve dingen – de ‘energiebronnen’ en de ‘energielekken’, de dingen waar je blij van wordt en de dingen waar je moe van wordt.

Zo legde ik aan mijn 62 jarige cliënte uit wat ik denk dat er bedoeld wordt met de stelling ‘manage stress’: niet zozeer het managen van de lichamelijke reactie, maar eerder het managen van de triggers ervan. Meteen vertelde ik haar hoe belangrijk het is dat je de stress reactie van je lichaam positief waardeert. Ze begon breed te grijnzen… “Maar dat doe ik toch al!”

En weer moet ik haar gelijk geven. Als ik zie hoe deze vrouw erbij zit, zit te glimmen, ondanks alles wat er met haar gebeurd is…En dat is toch een bewuste keuze, ‘gedrag’. Ik teken ervoor!

[1] Keller, A., Litzelman, K., Wisk, L. E., Maddox, T., Cheng, E. R., Creswell, P. D., & Witt, W. P. (2012). Does the perception that stress affects health matter? The association with health and mortality. Health Psychology, 31(5), 677.

Jamieson, J. P., Nock, M. K., & Mendes, W. B. (2012). Mind over matter: Reappraising arousal improves cardiovascular and cognitive responses to stress. Journal of Experimental Psychology: General, 141(3), 417.